ارزیابی روان‌شناسی ورزشی موضوع مهم در هر بخش از ورزش می‌باشد. موضوعی که انتشارات مبانی (ناشر تخصصی کتب علوم ورزشی) به آن پرداخته است.
نشر مبانی در راستای یکی از اهداف والای خود که همانا ترویج فرهنگ مطالعه است با همکاران محترم هماهنگی لازم را انجام داده است تا بتوانیم ماهانه یک چالش علمی در موضوعات مختلف برگزار کنیم. موضوع انتخاب شده در چالش علمی جدید از سری مباحث «ارزیابی روان‌شناسی ورزشی» است.
یکی از کتاب‌های بسیار سازنده در حوزه مباحث فیزیولوژیکی و آزمون‌های ورزشی می‌توان اشاره کرد، کتاب «ارزیابی در روان‌شناسی ورزشی کاربردی» است که از سوی انتشارات Human Kinetic در سال 2018 به نویسندگی دکتر جیم تیلور منتشر شده بود که توسط دکتر معصومه علی‌اصغری‌تویه، داود محمدولی‌پورهریس، هدیه دباغ، سیدمحمد زادخوش ترجمه و دکتر معصومه علی‌اصغری‌تویه ویراستاری علمی کرده‌اند.
خانم دکتر علی اصغری اینگونه چالش علمی خود را مطرح کردند:
شما به عنوان یک روان‌شناس ورزشی کدام روش ارزیابی ورزشکار را ترجیح می دهید؟ علت انتخاب این روش چیست؟
ارزیابی روان‌شناسی ورزشی
مزایای ارزیابی فیزیولوژی روانی را چگونه می بینید؟ ابزارهای مورد استفاده فیزیولوژی روانی چیست و هر کدام چه کاربردی دارند؟
پاسخ کامل به بخش اول چالش مطرح شده به شرح ذیل می‌باشد:
ارزیابی در روان شناسی ورزشی کاربردی (ارزیابی روان‌شناسی ورزشی) یک منبع جامع است که به دانشجویان و متخصصان این امکان را می‌دهد که مهارت‌های خود را برای کمک به مراجعین خود تکمیل کنند، از مشاوره اولیه شروع می‌شود و از طریق یک رابطه طولانی مدت ادامه می‌یابد.
ارزیابی می‌تواند ورزشکاران را قادر سازد تا رابطه بهتری با خود برقرار کنند با کمک به آن‌ها در درک اینکه چه چیزی باعث انتخابشان می‌شود. ارزیابی می‌تواند ابزاری قدرتمند برای کمک به ورزشکاران باشد که اعماق روان خود را در داخل و خارج از زمین عینا ببینند.
همه ابزارهای ارزیابی، اعم از مصاحبه، آزمون‌های وضعیت روانی، تست شخصیت، سیاهه اختصاصی ورزشی یا سنجش فیزیولوژی روانی، می‌توانند به ورزشکاران در درک نقاط قوت ذهنی و زمینه‌های نیاز به پیشرفت کمک کنند.
این درک از چند طریق می‌تواند ارزشمند باشد. بدیهی‌ترین، ارزیابی می‌تواند مشخص کند که ورزشکاران در چه مواردی باید در تمرین ذهنی کار کنند. در یک سطح اساسی تر، ارزیابی موثر و درک آن می تواند برای ورزشکاران توضیح دهد چرایی آنچه را که از نظر ذهنی انجام می‌دهند، مانند اینکه چرا قبل از مسابقات عصبی می‌شوند یا چرا آن‌ها ناامید می‌شوند وقتی که نتوانند تکنیک جدید را به راحتی بیاموزند.
این ادراکات غالباً با بیانیه همراه است، «حالا می‌دانم چرا من به این روش واکنش نشان می‌دهم!» از این تجلی و درک بیشتر از ارزیابی روان‌شناختی (ارزیابی روان‌شناسی ورزشی)، ورزشکاران انگیزه و چاره‌ای برای پیشرفت استحکام و کاهش کاستی‌های ذهنی خود کسب می کنند.
در ساده ترین شکل، ارزیابی در مورد جمع آوری داده های مربوطه است. داده‌های جمع آوری شده بستگی به این دارد که کدام ابزار ارزیابی را در پروتکل خود گنجاندید. ارزیابی‌هایی که شما انتخاب می‌کنید با رویکرد شما برای مشاوره و همچنین آموزش، تمرین و تجربه شما تعیین می‌شود.
اشکال مختلف داده‌هایی که شما جمع آوری می‌کنید ممکن است شامل نورو- و بیوفیدبک، پاسخ به سؤالات مربوط به اطلاعات روانپزشکی، پاسخ به وسایل ورزشی و شخصیتی و مشاهده ورزشکاران این رشته باشد. توانایی شما در جمع آوری چنین داده‌های متنوع و سازماندهی آن‌ها در یک گروه منسجم از اطلاعات برای پیشرفت مراجعین ارزش پروتکل ارزیابی شما را در کار تعیین می کند.
در مورد روش ارزیابی ورزشکاران به طور کلی از روش‌هایی مانند مشاهده، مصاحبه و آزمون‌ها می‌توان ورزشکاران را ارزیابی کرد، آنچه مهم است این است که بتوانیم در نقش روان‌شناسی ورزشی از هر فرصت برای ارزیابی استفاده کنیم، چه در فضای تمرین و مسابقه چه در فضای اتاق مشاوره بتوانیم ابعاد مختلف روان‌شناختی و فیزلوژیکی ورزشکار را شناسایی کنیم، بسیاری از بازخوردها و واکنش‌های ورزشکار در شرایط و‌موقعیت‌های حساس مانند فضای مسابقه و حتی اردوهای تمرینی پاسخگوی بسیاری از سوالات ارزیابی ما در نقش روان‌شناس ورزشی است.
همچنین روابط بین فردی ورزشکار و تصمیم گیری هایش چه در حوزه عملکرد ورزشی چه در حوزه شخصی عامل مهمی در رسیدن به ارزیابی ورزشکار است.
ارزیابی رفتار از طریق مشاهده می تواند امکانات زیادی را در درک تجربه ورزشکار باز کند. با این حال، مشاهده تنها یکی از بسیار مشارکت کنندگان بالقوه در شناسایی و درک نیازهای مراجع شماست.
به عنوان مثال، مشاهده زبان بدن در مراجع اطلاعات مستقیمی یا لزوماً دقیقی مربوط به عملکرد شناختی، عاطفی یا روانی اجتماعی مراجع در آن زمان ارائه نمی‌دهد. آنچه ممکن است از مشاهده زبان بدن مرتبط باشد، شناسایی راه‌های احتمالی برای بحث بیشتر با مراجع است. به عنوان مثال، یک متخصص ممکن است از مکالمه تأمل برانگیز با مراجع که به طور مداوم هنگام دریافت بازخورد در تمرین، پشت خود را روی مربی می‌کند، سود ببرد. این روش می‌تواند با استفاده از چندین ارزیابی در فرایند ارزیابی، به بررسی و درک بهتر منجر شود.
محدودیت دیگر مشاهده به عنوان یک ابزار ارزیابی، این است که با تجربه توسعه می‌یابد. مجموعه‌های مهارت مورد نیاز برای انجام مشاهدات مؤثر متفاوت هستند. علاوه بر این، آن‌ها برای تبدیل شدن به یک ناظر ماهر، نیاز به آموزش، تمرین، نظارت و تجربه دارند.
چنین آموزش‌هایی شما را قادر می‌سازد تا اطمینان بیشتری کسب کنید که اطلاعات مشاهده ای که جمع آوری می‌کنید از دقت قابل توجهی برخوردار بوده و بنابراین می‌تواند به مفهوم سازی مراجعان تان کمک کند.
در حال حاضر، مشخص نیست که مشاوران چگونه می‌توانند به دلیل کمبود ادبیات دانشگاهی و دستورالعمل‌های آموزشی پرداختن به توسعه آن‌ها در مشاوره، این مهارت های مشاهده را توسعه دهند.
با گسترش حرفه‌ها، چنین مهارت‌هایی برای حمایت از آن‌ها و رهنمودهای حرفه‌ای برای آموزش و پیشرفت مشاهده، به شواهد بیشتری نیاز دارد. در حال حاضر، یک شکاف بین آنچه از دید مشاوران امکان پذیر است و آنچه با شواهد تحقیق نشان داده شده است وجود دارد.
یک چالش مهم برای این حرفه ایجاد پایگاه شواهد برای استفاده از مشاهدات به روشی مشابه آنچه برای سایر اشکال ارزیابی مانند پرسشنامه و مصاحبه ایجاد شده است. امکانات استفاده از مشاهده به روش مبتنی بر شواهد روشن است و نمونه‌ای از مزایای فرصت‌های ارزیابی مشاهده‌ای است.
ارزیابی کیفی ورزشکار (مشاهده) اهمیت بسیاری دارد، چون می‌توان دنیای پدیدارشناختی ورزشکار را به خوبی شناسایی نمود، در کنار آن می‌توان بسیاری از آزمون‌های معتبر را جهت سنجش آمادگی ذهنی و سلامت روان ورزشکار نیز به کار برد.
ارزیابی مشاهده اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهد اما با اشکال دیگر ارزیابی برای اطمینان از صحت آن، باید فرایند بررسی سه بعدی انجام شود. محدودیت‌هایی برای استفاده مؤثر از مشاهده وجود دارد، از جمله آن می‌توان به دقت تفسیر، توانایی مشاهدات مشاوران و کمبود شواهد تحقیق و دستورالعمل‌های آموزشی برای توسعه مشاهده تمرین اشاره کرد.
پاسخ کامل به بخش دوم چالش مطرح شده به شرح ذیل می‌باشد:
مزایای ارزیابی فیزیولوژی روانی را چگونه می بینید؟ ابزارهای مورد استفاده فیزیولوژی روانی چیست و هر کدام چه کاربردی دارند؟
سوال دوم مطرح شده
فیزیولوژی روانی مطالعه رابطه ذهن و بدن است. سیستم عصبی مرکزی (CNS) و سیستم عصبی محیطی (PNS) به ترتیب روند مغز و بدن را تنظیم می‌کنند. بخش اعظم آنچه آن‌ها انجام می‌دهند پایین‌تر از سطح آگاهی آگاهانه ما است، اما همانطور که کشف می‌کنیم فراتر از تأثیر آگاهانه ما نیست.
ارزیابی فیزیولوژی روانیداده‌های عینی در مورد عملکرد روان‌شناسی و جسمی یک ورزشکار، در ابتدا و تحت فشار را فراهم می‌کند. این اندازه‌گیری‌ها به مشاوران اجازه می‌دهد تا ورزشکاران را در بهبود تمرکز، شدت کنترل و به حداکثر رساندن کارآیی و عملکرد حرکتی یاری کنند.
هدف این است که ورزشکاران به حالت خودکاری برسند که در آن دقیقاً به جزئیات دقیق محیطی که امکان انتخاب و اجرای حرکات مناسب را می‌دهد، بپردازند.
داده‌های ارزیابی فیزیولوژی روانی پایه و اساس مدیریت انگیختگی، آموزش انعطاف پذیری شناختی و آموزش بینایی هستند، همچنین مجموعه‌ای از مداخلاتی است که به ورزشکاران در بهبود تمرینات و عملکردهای رقابتی کمک می‌کنند.
همه ارزیابی‌های فیزیولوژی روانی به دنبال شناسایی تهدیدات مربوط به عملکرد نیستند. نظارت فیزیولوژی روانی قبل، حین و بعد از اجراها حالت‌های بهینه را برای پیش بینی، شروع و بهبودی نشان می‌دهد.
تحقیقات نشان داده است که در ورزش‌های نیازمند دقت مانند تیراندازی، اندازه گیری حساس از پاسخ های مغز و بدن که زیر آستانه ادراکی قرار دارند، اغلب می‌توانند تفاوت‌های کوچکی را تشخیص دهند که ممکن است عملکردهای موفق و ناموفق را تشخیص دهد.
اختلافات اندک در حالت‌های مغزی، براساس فراوانی و محل فعالیت عصبی، می‌تواند با بهترین عملکردهای ورزشکار مرتبط باشد.
بیوفیدبک به بازخورد فعالیت PNS به منظور افزایش آگاهی و نفوذ در مورد این کارکردها اشاره دارد. روانشناسان از تجهیزات الکترونیکی حساس برای اندازه گیری نشانگرهای بیولوژیکی مانند ضربان قلب، HRV ، هدایت پوست (SC) و دمای محیط استفاده می‌کنند.
هنگامی که به ورزشکاران داده‌های ارزیابی در زمان واقعی داده می‌شود، وسیله‌ای برای تسریع در خود تنظیمی روان‌شناختی فراهم می کند.
فناوری بیو فیدبک برای متخصصان روان‌شناسی ورزشی، به ویژه برای آموزش مهارت‌های روان‌شناختی، مدیریت استرس و خود تنظیمی، وعده‌های بزرگی را می‌دهد. بررسی های موجود در ادبیات علوم ورزشی، مزایای استفاده از بیو فیدبک را برجسته کرده است.
نوروفیدبک به اطلاعاتی که از فعالیت‌های عصبی در مغز جمع آوری شده است به منظور افزایش آگاهی و تأثیر در مورد این فرایندها اشاره دارد. نوروفیدبک از ابزارهای بسیار حساسی برای اندازه گیری فعالیت مغز در ارتباط با عملکرد ورزشی استفاده می‌کند.
در صورت امکان، ورزشکاران در طی عملکرد ورزشی خود تحت نظارت قرار می‌گیرند. هنگامی که این امکان‌پذیر نیست، ورزشکاران عملکرد خود را از طریق شبیه سازی‌هایی از قبیل پخش ویدئو یا تصاویر تجربه می کنند.
فعالیت عضلانی، فعالیت عرق کف دست، تنفس، امواج مغزی و شاخص‌های مختلف قلبی روش‌های ارزیابی است که معمولاً در بیوفیدبک و نوروفیدبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیوفیدبک در زمان واقعی، ورزشکاران را برای دستیابی به آگاهی بیشتر و تأثیرگذاری بر فیزیولوژی روانی شان قادر می‌سازد.
همچنین به عنوان ارزیابی ادراکی-شناختی گفته می‌شود، بازخورد بینایی (با استفاده از سیستم ردیابی بینایی همراه) شامل استفاده از فناوری برای سنجش ادراک حسی و پردازش شناختی آن اطلاعات حسی است. ورزشکاران از این اطلاعات برای انجام انواع مهارت‌های ورزشی و حرکات هدفمند استفاده می‌کنند.
بازخورد بینایی و آموزش برای تقویت توانایی ورزشکاران در ادراک و پردازش اطلاعات به مؤثرترین و کارآمدترین روش که در نهایت منجر به بهبود عملکرد خواهد شد. برتری کار در این زمینه شامل تمرکز بینایی است، که یک جزء مهم توجه و دروازه پردازش اطلاعات است.
داده‌های ارزیابی بینایی به بازخورد معنی دار و قابل درک تفسیر می‌شوند و بلافاصله به ورزشکار تحویل داده می‌شود. ردیاب‌های بینایی از راه دور می‌توانند در مدت زمان یک دقیقه خیرگی را پخش کنند و ردیاب های بینایی همراه می‌توانند در مدت زمان پنج دقیقه خیرگی را پخش کنند، اگرچه تجزیه و تحلیل این داده ها بیشتر طول می‌کشد.
خیرگی بینایی مؤثر باعث افزایش توجه، شناخت الگو و آگاهی موقعیتی می‌شود و منجر به بهبود تصمیم گیری و عملکرد می‌شود. بی‌توجهی، عدم اطمینان، اضافه بار شناختی و عجله می‌تواند الگوهای جستجوی بینایی را مختل کرده و کیفیت اطلاعات موجود برای تصمیم گیری را کاهش دهد.
نکته مهم: در صورتی که می‌خواهید به منابع خارجی و فعالیت‌های مربوط به این حوزه دسترسی داشته باشید به سایت پویا کتاب (اولین مرجع کتب خارجی علوم ورزشی) مراجعه کنید تا دنیایی از منابع جدید به روز شما باز شود.
پس از برگزاری چالش علمی و بررسی پاسخ‌های داده شده از سوی خانم دکتر علی اصغری چهار نفر به عنوان برنده چالش علمی معرفی شدند که در ذیل اسامی آن‌ها قید شده است:
- سیده افروز موسوی از تهران
- آروین احمدي از استان کرمانشاه
- حامد فهیمی از استان اصفهان
- سیدپوریا طباطبایی نبوي از استان همدان
